Kinderen slaan vaker een klas over

Op de basischolen is de doorstroom van kinderen de afgelopen jaren versneld, door de individuele aanpak en de opmars van het 'excellentie-denken'.

In vier jaar steeg het aantal snelle doorstromers op de basisschool met ongeveer 60 procent. In 2008 sloeg 4 procent van de basisschoolkinderen een klas over. In 2012 was dat percentage gestegen naar 6,4 - dat zijn ongeveer twaalfduizend leerlingen.

Dit blijkt uit cijfers van de Onderwijsinspectie. De inspectie zegt zelf geen onderzoek gedaan te hebben naar de oorzaak van deze stijging. Wel denkt de inspectie dat het aantal kinderen dat ruim voor hun twaalfde jaar aan de middelbare school begint, de komende jaren verder toeneemt.

Excellentie-denken
Het 'excellentie-denken' in het onderwijs, met name het systematisch volgen van de prestaties van leerlingen, wordt door kenners aangewezen als een oorzaak van het toenemende aantal jonge eersteklassers. "Sinds een jaar of vijf zie ik dat basisscholen steeds minder terughoudend zijn om kinderen een klas te laten overslaan", zegt onderwijspsycholoog Lianne Hoogeveen, directeur van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek van de Radboud Universiteit. "Toen uit internationaal onderzoek bleek dat onze slechte leerlingen het relatief goed doen, en onze goede leerlingen het relatief slecht, zijn wij veel meer aandacht gaan besteden aan excellentie."

Ook de koepel van basisscholen, de PO-Raad, herkent de trend. "We kijken nu naar kinderen op een veel individueler niveau", zegt een woordvoerder. "Niet 'de klas', maar 'het kind' gaat over. Dat is een gevolg van het opbrengstgericht onderwijs, waar we de laatste vier, vijf jaar intensief mee bezig zijn. We gaan daar ook verder mee door."

Inderdaad stromen kleuters wel wat sneller door naar groep 3, erkent schoolhoofd Margreet van Hall van de De Lindegaerd uit Meerssen. Maar het aantal kinderen dat groep 4 overslaat, is bij haar niet veranderd sinds de school leerlingen scherper individueel volgt. "Dat is al tijden ongeveer een kind per jaar."

Emotionele ontwikkeling
Ook andere scholen zien geen verschil. De sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind is voor hen vaak reden om terughoudend te zijn. "De problemen ontstaan als de klasgenootjes in de puberteit raken en het snel lerende kind nog niet", zegt het directeur Gerry van Ewijk van De Starter uit Groningen. "Je kunt het kind beter in de eigen klas extra lessen aanbieden."

Niet de scholen, maar de ouders zouden erop aandringen dat het kind een klas overslaat. "En voor die ouders moet je dan wel een goed verhaal hebben", zegt schoolhoofd Ron de Bruijn van OBS De Venen uit Reeuwijk.

"De druk neemt toe, met name van hoogopgeleide ouders", erkent Van Ewijk ook. "Dankzij de gedetailleerde leerlingvolgsystemen, zien zij direct hoe hun kind presteert", vertelt Nathalie van der Arend van de
Haagse Anne Frankschool en verbonden aan de stichting Cognitief Talent. "Zij vinden het ook wel mooi als hun kind een klas kan overslaan."

Schroom
Wat je verder ziet, zegt Van der Arend, is dat scholen die een begaafd kind geen geschikte extra lessen kunnen aanbieden, er uit armoede voor kiezen het kind sneller te bevorderen. "Dan is hij tenminste weer even zoet. Maar vroeg of laat zal het hoogbegaafde kind zich toch weer gaan vervelen."

Scholen moeten hun schroom om kinderen een klas te laten overslaan nog verder overwinnen, vindt ontwikkelingspsycholoog Hoogeveen. "Er is niets mis mee. Natuurlijk moet je goed naar het kind kijken. Maar een kind dat cognitief vooruit is, kan vaak ook sociaal en emotioneel met oudere kinderen beter meekomen."