Gebruik toetsen voor afstemmen onderwijs, niet om kwaliteit van de school te meten

Er wordt steeds meer getoetst in het onderwijs. Is dat goed, of neigen we naar een afrekencultuur? Dat was de centrale vraag tijdens het Onderwijscafe op 14 december in Den Haag. De meningen bleken zeer verdeeld.

Het Onderwijscafe, een activiteit van de PO-Raad, VO-raad en AVS, trok zo'n vijftig belangstellenden; mensen die in of rond het onderwijs werkzaam zijn, ouders, beleidsmakers en journalisten. Kete Kervezee, voorzitter van de PO-Raad, vond dat toetsen ten dienste moeten staan van het onderwijs. Zij pleitte ervoor dat scholen op dat punt meer eigen verantwoordelijkheid krijgen. Landen met slecht presterend onderwijs heeft men baat bij een centrale aansturing. Nederland gaat van goed naar beter; dan is het passend om meer vertrouwen en ruimte te geven. Tegelijk vond ze dat scholen wel open moeten staan voor een kwaliteitsmeting: Wij beoordelen de hele dag kinderen; dan moet je zelf ook beoordeeld willen worden.

TrucjesHet is prima dat scholen verantwoording moeten afleggen over hun resultaten, vond ook bestuursvoorzitter Sjoerd Slagter van de VO-raad. Het risico is echter dat je je beleid gaat richten op de toetsen. Als je dat doet, verwordt onderwijs tot het aanleren van trucjes. AVS-voorzitter Ton Duif prees de werkwijze in Groot Brittannie, waar goede scholen zwakke scholen vooruit helpen. Dat zou volgens hem in Nederland ook best meer mogen gebeuren. Hij vindt toetsen een goed middel om te kijken of het onderwijs effectief is, maar zei dat toetsen zeker niet moeten worden gebruikt om de onderwijskwaliteit te meten. eIk ben daar tegen; dan worden kinderen gebruikt om iets te onderzoeken wat we kennelijk op een andere manier niet kunnen meten.

Goede en slechte toetsen. Er zijn goede en slechte toetsen. Kees Hoogland, een reken- en wiskundespecialist van APS, vond dat daar veel te weinig onderscheid tussen wordt gemaakt. Men toetst maar wat af. En dan wordt er geroepen: van onze instroom zit maar zoveel procent op het niveau 1F! Als je vraagt: volgens welke toets, weten ze dat niet.

Diverse mensen lieten zich afkeurend uit over het verschijnsel teaching to the test: scholen die hun onderwijs vernauwen tot een voorbereiding op toetsen en examens. Hoogland zag dat anders: Teaching to the test is prima, mits de toets goed is. Dat wil zeggen: breed, rijk en veelvormig. Dan gaat de kwaliteit van het onderwijs mee omhoog. Hij vond dat je het maken van zulke toetsen best kunt overlaten aan docenten.

Productie. Sommigen waarschuwden voor de afrekencultuur die kan ontstaan door een overwaardering van toetsen. We komen teveel in de sfeer van productie terecht, zei Bert Vogel, algemeen directeur van het Zeeuwse Calvijn College. Het gaat om talentontwikkeling. Het onderwijs draait niet alleen om de opbrengsten; onze opdracht is veel breder. Een leerkracht van groep 8 zei echter dat zij dolblij is met de kans om haar school te vergelijken met collega-scholen. Er is nog teveel een zesjescultuur. Het is fijn als een leerkracht een goede band heeft met de klas, maar je moet ook willen weten waar je staat. Collega's zijn altijd welkom om bij haar in de klas te komen kijken: Van de vergelijking met een ander kan je alleen maar beter worden.

Kansen bieden. Dat vond ook Carola Peters, schoolleider van Het Mozaiek in Arnhem. Onze school staat in een Vogelaarwijk en wij hebben precies daarom een hoog ambitieniveau. Wij willen kinderen met goed onderwijs kansen bieden op een beter leven. Toetsen helpen daarbij. Toen onze leesscores daalden, hebben we de leerkrachten betere handvatten gegeven en de hiaten in de methode opgezocht en aangevuld. Als vroeger een vergelijkbare school het beter deed dan wij, gingen wij daar kijken. Inmiddels zijn wij zelf een goede school.

Kete Kervezee brak een lans voor breed georienteerd onderwijs. Ik zou willen dat alle leerlingen hun talenten maximaal kunnen ontplooien. En dan heb ik het niet alleen over kennis, maar ook over sociale vaardigheden en het meedoen in de democratie. Voor mij straalt het beeld van een schooltas in een vlaggenmast uit: dit nooit meer. Ik vind het belangrijk dat leerlingen lol krijgen in een leven lang leren.