SCP nuanceert beeld dat op onderwijs bezuinigd kan worden

Tijdens een geanimeerd debat in het Onderwijscafé over het SCP-rapport 'Waar voor ons belastinggeld?' zegt SCP-onderzoeker Lex Herweijer dat op basis van het onderzoek niet geconcludeerd had mogen worden dat er op het onderwijs bezuinigd kan worden. Desalniettemin blijft Tweede Kamerlid Harm Beertema (PVV) er bij dat het rapport 'politiek prikkelend materiaal' bevat. De belangrijkste opbrengst van de bijeenkomst is dat er een debat is begonnen over de kwaliteit van het onderwijs tussen scholen, ouders en andere betrokkenen, inclusief politici.
De conclusies in het SCP-rapport dat halverwege vorige maand verscheen en de bijkomende media-aandacht sloegen in als een bom. De conclusie dat extra middelen in het onderwijs niet direct tot een zichtbare kwaliteitsverbetering hadden geleid, werd al snel vertaald in de stelling dat er dus ook wel weer geld weg kon uit het primair onderwijs. In Het Onderwijscafé van de PO-Raad, VO-raad en AVS discussiëren op dinsdag 7 februari politici, wetenschappers en mensen uit het onderwijsveld over dit rapport en de conclusies.
"Er zijn veel extra middelen naar het basisonderwijs gegaan, terwijl het beeld is dat er steeds wordt bezuinigd", zegt SCP-onderzoeker Lex Herweijer. "Tegelijk zie je geen duidelijke vooruitgang in de prestaties op de Cito Eindtoets." Maar volgens Jan Wiegers van het Cito is de Eindtoets geen goed instrument voor het meten van kwaliteit. "We maken ieder jaar 200 nieuwe vragen en het zijn ook steeds andere leerlingen." Het project Vensters voor Verantwoording, een coproductie van scholen en het ministerie van onderwijs, is misschien geschikter voor het bepalen van de onderwijskwaliteit. Thea van den Idsert, van het projectteam Vensters voor Verantwoording: "De schoolbesturen leveren zelf informatie aan. Wij vullen dat aan met informatie van DUO, de Inspectie en ouders. De harde cijfers van de Inspectie alleen doen geen recht aan de praktijk van een school." Harm Beertema,Tweede Kamerlid voor de PVV, vindt: "Er is steeds geld bijgekomen en het heeft onvoldoende opgeleverd. Dat moet iedereen gewoon ruiterlijk erkennen." Wetenschapper Guuske Ledoux van het SCO Kohnstamm Instituut geeft aan dat het geld voornamelijk naar salarissen van leerkrachten is gegaan en dat dit niet automatisch betekent dat de kwaliteit van het onderwijs omhoog gaat. "Een oudere leerkracht komt in een hogere salarisschaal. Dat kost dus extra geld, maar die leerkracht gaat daardoor niet opeens beter lesgeven."

Bezuinigen?

Het SCP adviseert niet om te bezuinigen. Maar er staan wel bezuinigingen aan te komen. Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier (CDA) zegt dat er per saldo geen geld wordt weggehaald bij Onderwijs."Er wordt niet bezuinigd op Passend onderwijs, het geld wordt anders ingezet." Ledoux spreekt dit tegen. "Passend onderwijs is een kostenbeheersende operatie. Dat er op sommige punten geld bij komt betekent niet, dat er niet op andere punten bezuinigd wordt." Beertema vindt dat er veel geld verloren gaat aan gedoe: "Meer dan 50% gaat naar overhead." Kete Kervezee, voorzitter van de PO-Raad spreekt dit tegen: "In het primair onderwijs gaat er minder dan 4 procent naar overheadkosten. Dat zijn mensen die allemaal goed werk leveren. Maar je kan je bij zo'n lage overhead zelfs afvragen of de juiste mensen wel de juiste dingen doen", doelend op de schooldirecteur die de vuilniszakken buiten zet en de leerkracht die de wc's schoonmaken. Onderwijsadviseur Arie Olthof: "Extra middelen zijn bijvoorbeeld besteed aan kwaliteitszorg. Er zijn nu medewerkers kwaliteitszorg, een school kan zich nu verantwoorden."
Ferd Stouten, schoolbestuurder van de Montessori Scholengemeenschap in Amsterdam, vertelt dat een meerderheid van de schoolbesturen een begrotingstekort heeft. Dat verbaast bestuursvoorzitter van De Haagse Scholen Wiely Hendricks niet. "De bezuiniging op de Bestuur en Management, het schrappen van de groeibekostiging, de aanpassing van de gewichtengeldenregeling, dat zijn allemaal bezuinigingen van de laatste twee jaar. Het zal erger worden in de komende periode." Ferrier reageert: "U ziet kortingen, maar er is ook op veel plekken geld bijgekomen waarvan je achteraf niet kan zeggen hoe dat heeft bijgedragen aan de onderwijskwaliteit."
Het SCP-rapport gaat tot 2009, wat een vertekend beeld kan geven. Zoals tijdens de nazit een van de aanwezigen zegt: "Het is alsof het onderwijsveld zegt dat er brand is en het SCP zegt: ik kijk hier naar een foto van een paar jaar geleden, maar ik zie helemaal geen vlammen. Beiden hebben gelijk. Tot 2009 was er echter een andere werkelijkheid dan de laatste paar jaar, waarin het onderwijs wel degelijk te maken heeft gehad met de stapeling van een aantal bezuinigingsmaatregelen."
Over de investeringen waarover het SCP-rapport schrijft zegt Olthof: "Veel scholen zullen niet gemerkt hebben dat er meer geld was. Als de loonkosten stijgen, ervaar je dat als school niet als extra geld. Maar als door de functiemix leraren duurder worden, krijgen scholen dat maar voor een deel gecompenseerd." Mieke Duvalois, schoolleider van openbare Basisschool de Nijenoord in Wageningen, vult aan: "Als je als schooldirecteur 30.000 euro minder krijgt, moet je een leerkracht ontslaan en een combinatieklas maken. Daarnaast wordt Passend onderwijs ingevoerd en worden ID-banen opgeheven. Dat telt allemaal op."

Wat is kwaliteit?

Peter Reenalda, de bestuursvoorzitter Scholen Combinatie Zoetermeer, stelt de hamvraag: "Wat is de kwaliteit van het onderwijs? Laten we daar eerst sluitende afspraken over maken." Dat is volgens Ledoux niet haalbaar. "We worden het wel eens over de kwaliteit zolang we in abstracte termen praten, maar zodra je het concreet gaat vertalen lopen de meningen uiteen." Olthof: "Er moet een dialoog komen tussen de scholen en de ouders en de omgeving van de school over de kwaliteit. Vensters voor Verantwoording is daarvan een voorbeeld."
De voorzitters van de organiserende verenigingen sluiten de bijeenkomst af. Ze zijn het er over eens dat het onderwijs waar moet leveren voor het geld. "Het onderwijs moet wennen aan het soort vragen dat ons nu gesteld is. Daarnaast moeten we recht doen aan het feit dat kwaliteit ook voor een deel individueel is. De winst van vandaag is dat we samen een debat zijn begonnen. We blijven een debat voeren om elkaar scherp te houden."


Trefwoorden:

Onderwijscafé, Onderwijskwaliteit, Financiën, Krimp