Vernieuwen roept weerstand op

Mensen houden vaak niet van veranderen. Dat betekent dat als je in het onderwijs vernieuwingen door wilt voeren, je vaak te maken krijgen met weerstand. Daarom is het lastig als mensen verplicht worden te vernieuwen. 'We doen het al jaren zo, en het gaat toch altijd goed?', 'ik zie het nut er niet van in, van al die vernieuwingen' of 'bewijs eerst maar eens dat die nieuwe aanpak beter is dan de oude', zijn zaken die je vaak te horen krijgt als mensen tegen hun wil in moeten vernieuwen. We kennen het verschijnsel van weerstand tegen vernieuwingen allemaal en er zijn dan ook allerlei cursussen waarin mensen die willen vernieuwen, leren hoe ze om kunnen gaan met weerstand.


Maar wie onderwijs wil vernieuwen moet niet alleen rekening houden met weerstand van volwassenen: ook leerlingen staan niet altijd te springen als ze verplicht worden om ander onderwijs te volgen. Een filmpje maken in plaats van een werkstuk kost meer tijd, als je moet samenwerken met medeleerlingen is de kans reëel dat de anderen een andere inzet hebben dan jijzelf, en betekenisvol onderwijs klinkt interessant, maar als je voor je eindexamen je kan beperken tot het vak, dan wil je liever niet investeren in het begrijpen hoe de samenhang is met andere vakken. En helemaal onbegrijpelijk vind ik die argumenten niet: leerlingen worden immers maar heel beperkt (tot niet) afgerekend op zaken die in allerlei vernieuwende onderwijsvormen zo belangrijk zijn: leren leren, samenwerken, communicatieve vaardigheden enz.


Ik heb in het verleden diverse malen leerlingen gevraagd hoe ze onderwijs willen hebben. Eén van de vragen die ik ze stelde was of ze liever hun lessen zouden willen hebben in de vorm van een game of liever 'gewoon' klassikaal. Bijna altijd was het antwoord dat ze gamen wel leuk vonden, maar veel te weinig effectief en dat ze daarom liever gewone lessen wilden. Argumenten dat je van een goede serious game meer leert dan alleen de lesstof, dat gamen zo leuk is dat je niet in de gaten hebt dat het tijd kost en dat je het geleerde beter kan toepassen in de praktijk, konden ze niet overtuigen. Pas als ze een keer bezig waren met een goede (serious) game, dan veranderden ze nogal eens van mening.


Ik denk dat we bij onderwijsvernieuwingen te weinig rekening houden met de weerstand van leerlingen. Wie onderwijs wil innoveren moet niet alleen weerstand wegnemen bij directie, staf, onderwijsgevend en onderwijsondersteunend personeel, maar ook bij leerlingen, omdat anders de weerstand van de leerlingen leidt tot hernieuwde of versterkte weerstand bij onderwijsgevend en onderwijsondersteunend personeel. En leerlingen bij de start van een vernieuwing niet overtuigd zijn van het nut en de noodzaak daarvan, zullen zeker niet bijdragen aan de resultaten van vernieuwingen, ook als leerlingen achteraf aangeven dat de nieuwe aanpak hen goed bevallen is.