VO-raad: Examinering voortgezet onderwijs toe aan herijking

De examinering in het voortgezet onderwijs is toe aan een herijking. De huidige examensystematiek beperkt de diepgang in het onderwijs en sluit niet goed meer aan bij het vervolgonderwijs en de eisen die de maatschappij stelt. Daardoor staat de waarde van het diploma onder druk. De VO-raad wil in gesprek met alle betrokkenen over aanpassing van de examinering om zo de waarde van het diploma te versterken. Daarnaast moeten er op korte termijn meer examenmomenten per schooljaar komen en moeten gezakte leerlingen behaalde vakken kunnen behouden.

Er komen veel signalen uit het onderwijsveld dat de examensystematiek voor leerlingen en docenten knellend is. In de bovenbouw van het VO gaat bovenmatig veel tijd op aan de voorbereiding voor het examen, en het fenomeen examentrainingen heeft een hoge vlucht genomen. De nadruk verschuift zo van de inhoud van het onderwijs, naar hoe je een examen maakt (‘teaching to the test). Dit gaat ten koste van diepgang in het onderwijs en het leren van leerlingen. Ook ligt de focus in de examinering te eenzijdig op cognitieve ontwikkeling, terwijl het eigen maken van vaardigheden, socialisatie en persoonsvorming belangrijker worden in de maatschappij en het vervolgonderwijs. Dat zorgt voor uitholling van de waarde van het diploma.
Paul Rosenmöller, voorzitter van de VO-raad: “Waar de examinering het onderwijs zou moeten volgen, is het in de praktijk zo dat het het onderwijs stuurt. Dat leidt vooral in de bovenbouw tot een doorgeslagen focus op het leren voor het examen en het remt de ontwikkeling naar eigentijds onderwijs met meer aandacht voor brede vorming en maatwerk. Het examen lijkt een doel op zichzelf geworden, in plaats van een middel om in kaart te brengen of een leerling klaar is voor de vervolgstap. Een gezamenlijke herijking is nodig om de voorspellende waarde van het diploma voor succes in het vervolgonderwijs te versterken.”

Examenregime meer flexibel
Allereerst is nodig dat de examensystematiek, net als het onderwijs en de onderwijsorganisatie, meer flexibel wordt. Zo komen scholen die de mogelijkheid bieden om vakken in verschillend tempo of niveau te volgen met de huidige examensystematiek in de problemen. Daar moet wat de VO-raad betreft op korte termijn verandering in komen. Er moeten meer examenmomenten in het jaar komen, gezakte leerlingen moeten behaalde vakken kunnen behouden en er moet modulair geëxamineerd kunnen worden waardoor het bijvoorbeeld makkelijker wordt om vakken op een hoger niveau af te sluiten.

Rosenmöller: “Het huidige examenregime remt de beweging in het onderwijs om talenten van leerlingen beter te ontwikkelen, en de druk op leerlingen om op dat ene moment in mei te presteren is onnodig groot. Met het flexibiliseren van de examens slaan we een grote slag om het onderwijs te verbeteren. We kunnen daarbij een voorbeeld nemen aan het beroepsgericht vmbo, waar door toegenomen flexibiliteit in de examinering nu beter ingespeeld kan worden op de ontwikkeling van leerlingen.”

Ruimte scheppen
Naast de maatregelen die op korte termijn gerealiseerd kunnen worden wil de VO-raad in een herijking verkennen hoe er meer ruimte geschapen kan worden in de overladen examens, bijvoorbeeld door meer keuzeruimte voor leerlingen en minder versnippering in het examenprogramma. Om tot een betere balans te komen tussen cognitieve ontwikkeling en brede vorming, moet het vervolgonderwijs beter gepositioneerd worden bij het bepalen van wat leerlingen nodig hebben. Ook moet geïnvesteerd worden in eigentijdse toetsvormen die vaardigheden en brede vorming in beeld brengen.