Leerlingen zijn tegenwoordig continu verbonden met het internet. Met de openbare wifi op school en 4G op vrijwel elke smartphone hebben ze niet alleen in de klas, maar ook daarbuiten veel contact met elkaar. Er zijn WhatsApp-groepen voor de hele klas en iedereen heeft Instagram of Snapchat. Het internet zorgt ervoor dat er een hele wereld voor kinderen openligt. Als docent kan het nog flink lastig zijn om bij te houden wat je leerlingen daar allemaal mee doen. Hoe zorg je dat ze het internet veilig gebruiken? En in hoeverre is het de taak van de docent om hier mee bezig te zijn?
VPNGids.nl heeft samen met een groep onderwijsprofessionals een speciaal dossier opgesteld over online veiligheid voor kinderen. Hierin worden allerlei aspecten van het internet, de gevaren die kinderen kunnen lopen, en de verschillende hypes en social media die ze gebruiken, besproken. Zo blijven zowel docenten als ouders beter op de hoogte.
Kennis is overal – maar gevaar ook
Het fijne aan het internet is dat het vol staat met informatie. Talloze lesprogramma’s en andere schoolmaterialen maken al gebruik van het web om kennis naar leerlingen over te brengen. Of dit nu een online toets is of een aflevering van het jeugdjournaal op de YouTube-pagina van het NOS, er zijn ontzettend veel mogelijkheden. Bovendien zit meer dan 96% van de tieners tussen de 12 en 18 jaar al op social media, waardoor ze snel en gemakkelijk in contact met elkaar én met anderen kunnen komen. Leerlingen zijn dus ook buiten school om vaak te vinden op het wereldwijde web.
Helaas loeren er ook gevaren op het internet. Wist je bijvoorbeeld dat zo’n 40% van alle kinderen en tieners weleens per ongeluk in aanraking is gekomen met pornografie? Websites met ongeschikte content zijn overal te vinden, maar daarnaast schuilen er ook allerlei problemen op plekken waar de gemiddelde internetgebruiker maar al te vaak komt. Denk bijvoorbeeld aan een virus dat schuilt in een onschuldige download, een link op Facebook die zorgt dat je account overgenomen wordt door een kwaadwillende hacker, of een modellenbureau op Instagram dat belooft je beroemd te maken – het gebeurt allemaal. Veel van deze valkuilen zijn voor kinderen nog riskanter: men maakt misbruik van het feit dat kinderen goedgelovig zijn en er graag ‘bij willen horen’. Daarom is het ook als docent belangrijk om op de hoogte te zijn van de mogelijke gevaren én oplossingen. Het internet is overal, en dus moet iedereen, ook kinderen, weten hoe ze daar veilig mee om kunnen gaan.
Praten is het belangrijkst
Misschien denk je als docent dat lessen over social media en andere internetzaken niet echt passen binnen het onderwijs. Die kinderen weten immers zelf veel meer over Snapchat, hashtags en online memes dan jij. Toch valt er heel wat voor lessen over internetveiligheid te zeggen. De beste manier om online veilig te blijven, is namelijk door jezelf en de mensen om je heen te informeren. Praten is daarbij ontzettend belangrijk en effectief. Het helpt om samen met de leerlingen mogelijke problemen op te lossen en te leren vermijden.
Kinderen gebruiken het internet dagelijks en weten er dus al veel over: dit is geen les geschiedenis waarbij hen een verhaaltje wordt verteld dat ze uit hun hoofd moeten leren voor een toets. In plaats daarvan zijn discussies, gesprekken en vraagstellingen vaak beter om het gesprek over veilig internetten op gang te brengen. Laat leerlingen vertellen over hun eigen ervaringen. Delen ze vaak foto’s op Snapchat? Spelen ze graag online spellen? Hebben ze weleens vreemden op het internet leren kennen? En hoe zijn ze daar toen mee omgegaan? Vanuit dit soort vragen vloeien dan interessante discussies over internetveiligheid voort.
Online challenges: rages en hypes
Een opvallende recente trends is die van de online challenges. Dit zijn kleine, meestal grappige, opdrachten die je filmt en vervolgens op het internet plaatst. Deze challenges komen vaak erg snel op en worden ware ‘hypes’ waar leerlingen maar al te graag aan meedoen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de ALS ice bucket challenge van een aantal jaar geleden: de uitdaging was om een emmer ijswater over je heen te laten gooien en vervolgens anderen uit te dagen hetzelfde te doen. Ook doneerden veel mensen hiernaast een bedrag aan goede doelen die onderzoek doen naar de ziekte ALS. Deze challenge werd razendpopulair onder kinderen én volwassenen, tot op het punt dat zelfs beroemdheden zoals Bill Gates meededen.
Helaas zijn andere challenges een stuk gevaarlijker. De bekende ‘cinnamon challenge’, waar mensen een lepel kaneelpoeder moeten doorslikken, bijvoorbeeld, kan permanente schade aan je longen veroorzaken. Bij de ‘Tide Pod challenge’ worden mensen uitgedaagd een vaatwastablet in hun mond te stoppen. De ‘fire challenge’ houdt in dat je jezelf letterlijk in brand steekt. Het gevaar van deze opdrachten moge duidelijk zijn, maar toch is het voor kinderen (en sommige volwassenen) vaak een kick om dit soort stunts uit te proberen, zeker als er groepsdruk achter zit. Belangrijk is om leerlingen te stimuleren voor zichzelf na te denken. Een grappige, onschuldige challenge is leuk, en dit moet ook zeker kunnen. Maar het echte gevaar moet ontweken worden en niet alle beelden zijn geschikt om online geplaatst te worden. Ook dit soort zaken kunnen door middel van open communicatie vaak goed besproken worden.
Internetwijsheid is internetveiligheid
Het internet is een gigantische wereld die vele miljoenen mensen met elkaar verbindt. Dit heeft veel voordelen, onder andere voor jongere leerlingen die op dit moment de wereld pas goed leren kennen. Wél is het belangrijk dat ze, net als in het verkeer, leren hoe ze het web veilig moeten navigeren. Mediawijsheid speelt hier een centrale rol in: als ze weten waar ze online voor op moeten passen en op welke manieren ze veilig kunnen internetten, zijn ze automatisch een stuk veiliger. Door je als docent te verdiepen in de problemen en mogelijkheden die kinderen online tegen kunnen komen, of dit nu gaat over sexting, online games of cyberpesten, zet je al een grote stap in de goede richting. Voor meer informatie over deze en nog veel meer onderwerpen gerelateerd aan online veiligheid voor kinderen, kun je terecht bij de volgende websites:
● ‘Kind en Jeugd’-dossier van VPNgids.nl
● Bureau Jeugd en Media
● Mediawijzer.net
● Informaticavo.nl (informatica in het voortgezet onderwijs)
● Helpwanted.nl
● Stichting Tegen Internet Misstanden
● Mediawijsheid.nl
Er zijn bij dit artikel nog geen reacties geplaatst