Leesomgeving van belang bij vrij lezen op afstand

Reflecties van vo-docenten Nederlands op de coronalockdownperiode

Tijdens de corona-schoolsluitingen gaven docenten onderwijs op afstand. Dit beïnvloedde hun manier van lesgeven, onder andere op het gebied van vrij lezen. Om in beeld te brengen hoe docenten Nederlands in het voortgezet onderwijs vrij lezen op afstand hebben georganiseerd, interviewde Mustapha Esadik (Stichting Lezen, Hogeschool Utrecht) negentien docenten over hun ervaringen.

Leerlingen komen tot leren en zelfontplooiing wanneer ze zich veilig voelen en een bepaalde mate van welbevinden ervaren. Goed onderwijs bevordert andersom ook het welbevinden van leerlingen. De coronacrisis had hierop een grote impact.

Voor dit onderzoek interviewde Mustapha Esadik docenten Nederlands die lesgeven op vmbo, havo en/of vwo (alle leerlagen en verspreid over verschillende regio’s in Nederland) over hun ervaringen met vrij lezen op afstand. De interviews in de publicatie Vrij lezen op afstand: Reflecties van docenten Nederlands op de coronalockdownperiode belichten niet alleen de beperkingen die het onderwijs parten speelden tijdens corona, maar ook de voordelen van vrij lezen op afstand.

Kansenongelijkheid bij vrij lezen op afstand

Tijdens corona kwamen de sociaaleconomische verschillen tussen leerlingen in het onderwijs sterker tot uiting – ook tijdens het vrij lezen. Zo ontbraken bij een deel van de leerlingen de financiële middelen om boeken aan te schaffen. Ook hadden deze leerlingen minder toegang tot boekadvies en begeleiding naar de (online) Bibliotheek. Ouders en verzorgers verschilden in de mate waarin zij betrokken waren (en konden zijn) bij het leesgedrag van hun kinderen. Niet alle leerlingen hadden daarnaast in dezelfde mate toegang tot een goed werkende laptop of tablet met internetverbinding of een rustige (eigen) kamer om geconcentreerd te kunnen lezen.

Er was ook minder lestijd, minder toezicht op leerlingen en papieren boeken waren minder toegankelijk, waardoor er ook minder eisen gesteld werden aan de kwaliteit van de te lezen boeken. De beschikbaarheid van e-boeken speelde een positieve rol bij het vrij lezen op afstand voor de studenten die wel toegang hadden tot bijvoorbeeld de online Bibliotheek. En de ontspannen omgeving thuis bij een deel van de studenten was een succesfactor voor het vrij lezen op afstand.

Vrij lezen op afstand onderdeel taalbeleid

Mustapha Esadik beveelt op basis van zijn onderzoek onder andere aan om vrij lezen op afstand onderdeel te maken van het taalbeleid, zodat dit scenario hierin verankerd is. Dan zijn docenten beter op de hoogte van de mogelijkheden om vrij lezen te organiseren, als afstandsonderwijs opnieuw noodzakelijk is.

De Leescast over vrij lezen op afstand

In aflevering 7 van De Leescast – de podcast van Stichting Lezen over lezen, leesbevordering en literatuureducatie – vertelt Mustapha Esadik over zijn onderzoek naar vrij lezen op afstand. Hij laat hierin weten hoe de inzichten uit zijn rapport aanknopingspunten bieden om de praktijk van vrij lezen in het onderwijs te verbeteren – binnen en buiten de klas.