Toetsenbord vervangt de vulpen op school

Is het ouderwets om kinderen op school te leren schrijven? In Finland vinden ze van wel: de Finse Onderwijsraad besloot om vanaf schooljaar 2016-2017 typ- in plaats van schrijflessen op basisscholen te geven.

Nu ook tablets en apps hun entree maken op basisscholen, was het wachten op de volgende stap in de digitalisering van het onderwijs. Finland, volgens meerdere ranglijsten het beste onderwijsland ter wereld, stopt als eerste in Europa met het geven van schrijflessen. Volgens Minna Harmanen van de Finse Onderwijsraad valt de beslissing makkelijk te rechtvaardigen. "Typen is vandaag simpelweg relevanter dan schrijven," zegt ze tegen een Finse krant. Leraren reageren overwegend positief op het nieuws, zolang leerlingen maar het verschil tussen hoofd- en kleine letters kunnen aangeven.

Richtlijn
In Nederland is een 'leesbaar handschrift' voor scholen de enige richtlijn voor leraren. Hoe scholen die invullen, mogen ze volgens het Ministerie van Onderwijs zelf bepalen. Zolang leerlingen maar een pen kunnen hanteren en leesbaar kunnen schrijven.

Leerkrachten in het basisonderwijs letten al langer minder streng op het handschrift van leerlingen. Vroeger waren vulpennen en sierschrift de norm, tegenwoordig zijn balpennen en blokletters ook goed. De noodzaak om te schrijven, en vooral om mooi te schrijven, neemt immers af. Kattenbelletjes en boodschappenlijstjes gaan via WhatsApp, steeds meer mensen gebruiken een digitale agenda en zelfs kerstkaarten kunnen digitaal geschreven en verstuurd worden. Is er afgezien van sentimentele argumenten -de romantiek van een handgeschreven briefje wint het volgens sommigen nog steeds van een smsje- dan geen enkele reden om schrijflessen op school te behouden?

"Natuurlijk wel," vindt schrijfdeskundige Aartje Schoemaker van het Platform Handschriftontwikkeling. "Een schrijfbeweging vergt optimale coördinatie tussen de linker- en de rechterhersenhelft. Wij erkennen het belang van typen, maar de hersenontwikkeling van kinderen is meer gebaat bij schrijflessen." Met de bewering van de Finse Vereniging voor Leraren dat hersenontwikkeling ook gestimuleerd wordt door extra teken- of handvaardigheidlessen is ze het niet geheel eens. "Die vergelijking gaat niet op, de hersenen reageren niet op dezelfde manier bij tekenen."

Coördinatie
Het is volgens Schoemakers moeilijk voor leraren om kinderen te motiveren voor methodisch schrijven. "Dat is saai, en lastig, en als het niet lukt zullen kinderen snel zeggen 'ik doe het wel op de computer', om er van af te zijn." Het Platform Handschriftontwikkeling maakt daarom schrijflessen gericht op coördinatie met het accent op de schrijfbeweging in plaats van op de vorm van de letters. Schoemakers: "Leerlingen moeten bijvoorbeeld woorden inpassen in een raamwerk, of hun handen op een bepaalde manier bewegen op muziek." Volgens de schrijfdeskundige stimuleren dergelijke oefeningen, waarin kinderen als het ware in de lucht schrijven zonder letters, het brein op een soortgelijke manier als bij sierschrift.

Cursief schrijven, of schoonschrift, werd overigens al eerder afgeschaft in sommige staten in Amerika, maar later op verzoek van leraren weer ingevoerd. Daar waren twee redenen voor: de proefwerken, die nog altijd met pen en papier gemaakt worden, waren lastig te lezen. En schrijven zou, omdat het langer duurt dan typen, leerlingen aanmoedigen om dieper na te denken. Ook in Nederland blijft de pen in het basisonderwijs dus nog machtiger dan de iPad.