Communicatie vormt de basis van iedere gezonde relatie. Maar wanneer communicatie juist wordt ingezet als middel om te manipuleren, kan het schadelijke gevolgen hebben. Twee veelvoorkomende tactieken die in dit soort situaties naar voren komen, zijn gaslighting en de stiltebehandeling. Beide strategieën worden vaak bewust of onbewust gebruikt om macht en controle uit te oefenen, met soms verwoestende effecten op degene die het ondergaat.
Gaslighting: twijfel aan de eigen realiteit
Gaslighting is een psychologische manipulatie strategie waarbij iemand stelselmatig de werkelijkheid van een ander ondermijnt. Dit gebeurt door feiten te verdraaien, herinneringen in twijfel te trekken en ervaringen te ontkennen. Hierdoor gaat het slachtoffer twijfelen aan zijn of haar eigen perceptie.
Een klassiek voorbeeld is een partner die beweert iets nooit gezegd te hebben, terwijl dat wel degelijk het geval was. Of iemand die een ander beschuldigt van overdrijven of ‘te gevoelig’ reageren. Dit proces kan geleidelijk leiden tot een situatie waarin het slachtoffer steeds minder vertrouwen heeft in het eigen oordeel.
Meer informatie over gaslighting en hoe het in relaties voorkomt, is te vinden via deze link.
De stiltebehandeling als emotionele afstraffing
Naast gaslighting is de stiltebehandeling een andere tactiek die wordt gebruikt om iemand onder druk te zetten. In dit geval wordt contact bewust verbroken: berichten blijven onbeantwoord, telefoontjes worden genegeerd en gesprekken worden vermeden.
Bij langdurig negeren kan de stiltebehandeling voelen als een straf. Het slachtoffer wordt buitengesloten zonder te weten waarom, wat gevoelens van schuld en onzekerheid oproept. Dit kan ervoor zorgen dat iemand zich in allerlei bochten wringt om de situatie ‘goed’ te maken, zelfs als hij of zij niets verkeerd heeft gedaan.
Wanneer deze tactiek wordt ingezet door iemand met narcistische trekken, heeft het vaak als doel om macht over de ander te krijgen. Meer daarover is te lezen in dit artikel over de stiltebehandeling door een narcist.
Wanneer wordt het problematisch?
Iedereen kan zich weleens terugtrekken uit een gesprek of tijdelijk afstand nemen tijdens een conflict. Dat is normaal. Maar wanneer gaslighting of de stiltebehandeling structureel worden ingezet, kan het een destructief patroon worden dat schadelijk is voor iemands mentale gezondheid.
Op termijn kunnen slachtoffers van dit soort manipulatief gedrag kampen met stress, onzekerheid en een verminderd zelfvertrouwen. Daarom is het belangrijk om dit soort dynamieken te herkennen en te doorbreken, bijvoorbeeld door grenzen te stellen of hulp te zoeken als een situatie onhoudbaar wordt.
Hoewel de termen ‘gaslighting’ en ‘stiltebehandeling’ steeds vaker gebruikt worden in discussies over toxische relaties, is het belangrijk om ze niet lichtzinnig toe te passen op iedere vorm van meningsverschil of afstand nemen. Toch laten de verhalen van velen zien hoe ingrijpend dit soort manipulatie kan zijn – en hoe moeilijk het soms is om eruit te stappen.
Er zijn bij dit artikel nog geen reacties geplaatst